Narkomanizm - etapy uzależnienia od narkotyków.

W zależności od zażywanej substancji, cech osobowych, genetyki, uzależnienie może rozwinąć się szybko lub w ciągu kilku tygodni, miesięcy czy lat. Jednak zawsze przebiega wg określonego schematu. Zapoznaj się z opisanymi poniżej etapami uzależnienia od narkotyków, by odkryć, czy problem nie dotyczy Ciebie.

Uzależnienie może rozwinąć się szybko lub w ciągu kilku tygodni, miesięcy czy lat.

Inicjacja

• Po substancje psychoaktywne sięgamy ze względu na ich działanie rozluźniające (uspokajające, nasenne, przeciwlękowe, przeciwbólowe), stymulujące (aktywizujące, dopingujące, poprawiające samopoczucie, podwyższające intensywność przeżywania, zmniejszające łaknienie), halucynogenne (zmieniające intensywność spostrzegania i myślenia lub zniekształcające je, zmieniające stan świadomości). Pierwszy kontakt z narkotykiem może, ale nie musi prowadzić do uzależnienia. Większość ludzi po raz pierwszy sięga po narkotyki przed osiągnięciem dorosłości, decydują o tym: ciekawość, presja ze strony rówieśników, trudności w domu/szkole, a także to, że kora przedczołowa nastolatków nie jest jeszcze do końca uformowana, a to ona odpowiada m.in. za zdolność oceny konsekwencji podejmowanych decyzji. Przygoda z narkotykami może zatrzymać się na tym etapie, ale dla wielu osób w tym momencie zaczyna się czas eksperymentowania z zakazanymi substancjami. Decydują o tym następujące czynniki:

• dostępność narkotyków w najbliższym otoczeniu

• jakie zachowania podejmują nasi przyjaciele

• środowisko rodzinne (występowanie przemocy fizycznej lub psychicznej, występowanie chorób psychicznych w rodzinie, osoba uzależniona w rodzinie)

• doświadczanie stanów depresyjnych, lękowych.

1. Eksperymentowanie

Na tym etapie wciąż króluje ciekawość, szukamy nowych, ekscytujących doznań, czegoś co wprowadzi urozmaicenie i doda kolorytu do naszego życia. Na tym etapie nikt nie planuje używania danej substancji przez kolejne miesiące czy lata. Korzystamy z narkotyków sporadycznie i dobrowolnie. Powoli zaczynamy używać ich w szczególnych sytuacjach i w określonym celu (np. wspomaganie na imprezach, ratunek w momentach doświadczania silnego stresu). Zażywaną substancję traktujemy jak coś co pomaga nam się rozwijać, jeszcze nie odczuwamy negatywnych konsekwencji związanych z jej zażywaniem. Jest to moment, w którym czujemy, że kontrolujemy sytuację – często podejmujemy świadome decyzje znając ryzyko, w każdej chwili jesteśmy w stanie przestać, a narkotyki nie są zażywane regularnie. Na tym etapie decyzja o sięgnięciu po narkotyk podejmowana jest racjonalnie.

2. Regularne stosowanie

Na tym etapie stosowanie substancji psychoaktywnej staje się częstsze i regularne. Nie musi to być zażywanie codzienne, ale możesz zauważyć, że w Twoim życiu pojawił się schemat – robisz to w każdy weekend, po cięższym dniu, gdy musisz się więcej uczyć/pracować do późna, itp. Korzystasz z efektów zażycia substancji psychoaktywnej typu:

• Działanie przeciwbólowe

• Redukcja stresu

• Utrata masy ciała

• Relaks w sytuacjach społecznych

• Działanie nasenne

• Uczucie euforii

Coraz częściej zdarzają Ci się sytuacje, że zażywasz narkotyki w samotności, a nie jak do tej pory tylko w towarzystwie. Zaczynasz doświadczać ryzykownych sytuacji, gdy zdarza Ci się opuszczać szkołę lub pracę z powodu niedysponowania. Temu etapowi często towarzyszy niepokój, czy nie zabraknie Ci narkotyku, w związku z czym zaczynasz robić zapasy. Pilnujesz, by mieć daną substancję pod ręką zawsze, gdy będziesz jej potrzebować. W tym momencie najprawdopodobniej wciąż możesz przestać zażywać narkotyk, ale nie robisz tego, ponieważ przynosi Ci to wiele korzyści.

3. Ryzykowne używanie/nadużywanie

Zaczynasz doświadczać negatywnych konsekwencji jakie niesie za sobą zażywanie narkotyków. Możesz doświadczać problemów rodzinnych, a także konsekwencji prawnych. Wyniki w szkole, w pracy obniżają się, relacje z ważnymi dla Ciebie osobami pogarszają się – co raz częściej zaczynasz słyszeć, że zmieniasz w kogoś innego, że bliscy „nie poznają Cię”. Pomimo tych trudności wciąż sięgasz po narkotyki, choć wiesz, że wiąże się to z ryzykiem pogorszenia Twojej sytuacji życiowej. Nie jest to jeszcze moment, który spełnia kryteria uzależnienia.

4. Rozwój uzależnienia

Kolejny etap to rozwój uzależnienia. Odbywa się równolegle na 3 różnych poziomach:

• Tolerancja - potrzebujesz zwiększyć przyjmowaną dawkę by osiągnąć podobny jak do tej pory efekt.

• Zależność fizyczna – brak zażycia narkotyku lub zażycie mniejszej niż zazwyczaj dawki powoduje nieprzyjemne reakcje organizmu: zaburzenia układu krążenia, układu nerwowego i trawiennego. Przykładowe dolegliwości fizyczne to: wzmożona potliwość, katar, łzawienie, dreszcze, ślinotok, bóle brzucha, nudności/wymioty/biegunka, bóle stawów/kości/mięśni, bezsenność, zmęczenie.

• Zależność psychiczna - trudna do opanowania chęć sięgnięcia po używkę, nie jesteś w stanie kontrolować zażywania narkotyku. Czujesz, że doświadczasz głodu narkotykowego – zaczynasz używać danej substancji częściej, w większych dawkach, podejmujesz bezskuteczne próby porzucenia nałogu. W przypadku odstawienia narkotyku pojawiają się dolegliwości psychiczne: bezsenność, niepokój, drażliwość, napady złości, przygnębienie, stany depresyjne, myśli samobójcze.

Najsilniejsze objawy odstawienia przypadają na 3-4 dzień abstynencji. Długotrwałe przyjmowanie narkotyków, rodzaj zażywanej substancji lub przyzwyczajenie do większych dawek mają wpływ na ich dotkliwość.

5. Uzależnienie

Na tym etapie przestajesz kontrolować substancję, to ona kontroluje Ciebie. ICD-10 wyraźnie określa objawy, które są podstawą do postawienia diagnozy uzależnienia. Uzależnienie to przewlekła choroba prowadząca do: nawrotów; braku świadomości problemów wynikających z używania narkotyków; utraty normalnych reakcji emocjonalnych; zniszczenia ważnych relacji; urazów i niepełnosprawności fizycznej; chorób; śmierci.

Jeśli wśród poniższych sześciu objawów co najmniej trzy charakteryzują Twój schemat zażywania narkotyku – oznacza to, że zachodzi poważne podejrzenie, że jesteś osobą uzależnioną od narkotyków. W celu uzyskania pomocy skontaktuj się ze specjalistą.

• Silne pragnienie przyjmowania substancji albo poczucie przymusu jej przyjmowania

• Upośledzona zdolność kontrolowania przyjmowania substancji psychoaktywnej

• Fizjologiczne objawy stanu odstawienia, które występują po przerwaniu lub zmniejszaniu ilości przyjmowanej substancji albo przyjmowanie tej samej lub podobnej substancji w celu uśmierzania objawów odstawienia

• Zmieniona tolerancja na substancję psychoaktywną

• Zaniedbywanie alternatywnych źródeł przyjemności

• Przyjmowanie substancji, pomimo wyraźnych dowodów występowania szkodliwych następstw.
  

Na każdym z etapów wymienionych w tym artykule możesz poprosić o pomoc eksperta ds. uzależnień. Możesz otrzymać wsparcie zaczynając od edukacji i poradnictwa w fazie eksperymentalnej po pomoc w przełamaniu fizycznej i psychicznej więzi z narkotykiem na etapie uzależnienia.

Źródła:

Encyklopedia PWN: https://encyklopedia.pwn.pl

The Recovery Village: https://www.therecoveryvillage.com

ICD-10 Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych

---

Autor:

Elwira Chruściel psycholog, terapeuta

Członkini Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (PTP) oraz Stowarzyszenia Mediatorów Polskich (SMP). Specjalizuje się w terapii online (przy użyciu komunikatorów typu: Skype, Messenger, WhatsApp). Zobacz moją wizytówkę portalu znanylekarz.pl